Nỗi lòng hộ kinh doanh trước ngưỡng minh bạch mới
Trong nhiều năm qua, hộ kinh doanh là trụ cột âm thầm của nền kinh tế. Từ quán ăn sáng, tiệm tạp hóa, gánh hàng rong, quầy chợ đến các cửa hàng dịch vụ nhỏ lẻ, hàng triệu hộ kinh doanh đang tự bươn chải, tự nuôi sống gia đình mình mà không nhận trợ cấp, không hưởng ưu đãi lớn từ ngân sách.
Họ không trốn tránh nghĩa vụ thuế. Phần lớn đều chấp nhận đóng thuế khoán, chấp nhận mức ấn định dù cao hay thấp, miễn sao “đóng cho xong để yên tâm làm ăn”.
Nhưng từ năm 2026 trở đi, khi cơ chế thuế thay đổi theo hướng minh bạch hóa mạnh mẽ, nỗi lo của hộ kinh doanh bắt đầu lộ rõ.
Luật không sai, nhưng người dân lo vì không biết bám vào đâu
Nhìn trên văn bản, các quy định mới đều có mục tiêu đúng. Minh bạch dòng tiền, quản lý rủi ro thuế, thu đúng thu đủ, tạo công bằng giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp. Điều này về nguyên tắc là không thể phủ nhận.
Vấn đề nằm ở chỗ, hộ kinh doanh không phải doanh nghiệp.
Họ không có bộ phận kế toán.
Không có phần mềm bài bản.
Không được đào tạo bài bản về sổ sách.
Không quen làm việc với biểu mẫu, kỳ kê khai, đối chiếu dữ liệu.
Trong khi đó, các quy định lại đòi hỏi hộ kinh doanh phải:
– Xác định doanh thu chính xác
– Phân loại nguồn thu
– Lưu chứng từ
– Hiểu tỷ lệ thuế theo ngành
– Hiểu doanh thu tính thuế là gì
– Hiểu trường hợp nào đã bị khấu trừ, trường hợp nào phải kê khai lại
Khi cán bộ thuế cũng nói “chờ văn bản hướng dẫn”, thì người dân biết hỏi ai.
Nỗi sợ lớn nhất không phải là thuế, mà là rủi ro
Thực tế cho thấy, nhiều hộ kinh doanh không sợ đóng thuế, mà sợ:
– Làm sai mà không biết sai
– Bị truy thu do hiểu nhầm
– Bị phạt hành chính vì thủ tục
– Doanh thu bị cộng gộp chồng chéo
– Thuế bị tính hai lần
Ví dụ rất phổ biến là hộ vừa bán trực tiếp tại quán, vừa bán qua nền tảng trung gian. Doanh thu trên nền tảng đã bị khấu trừ thuế, nhưng khi xác định ngưỡng doanh thu, nếu cộng gộp toàn bộ thì ngưỡng bị đẩy lên rất cao, kéo theo rủi ro về nhóm thuế, hóa đơn, sổ sách.
Về bản chất, thuế không thu hai lần, nhưng cách hiểu và cách áp dụng không rõ ràng khiến người dân luôn sống trong tâm thế lo sợ.
Khoảng cách giữa chính sách và đời sống
Trên giấy tờ, mọi thứ có thể logic. Nhưng ngoài đời:
– Bán rau, thịt ngoài chợ không có hóa đơn
– Thu tiền mặt là chủ yếu
– Chi phí lặt vặt mỗi ngày
– Lãi thật sự rất mỏng
– Doanh thu cao nhưng tiền không ở lại
Khi thuế tính trên doanh thu mà không phản ánh được biên lợi nhuận thực tế, người kinh doanh cảm thấy mình đang bị đánh đồng với những mô hình lớn hơn, bài bản hơn.
Điều khiến họ mệt mỏi nhất không phải là tiền thuế, mà là cảm giác luôn ở trong vùng rủi ro, dù bản thân không có ý định sai phạm.
Người dân không chống luật, chỉ mong được hướng dẫn rõ ràng
Điều mà hộ kinh doanh mong muốn rất đơn giản:
– Quy định rõ ràng, dễ hiểu
– Hướng dẫn cụ thể theo từng mô hình nhỏ
– Không suy diễn doanh thu
– Không áp đặt máy móc
– Có lộ trình để người dân kịp thích nghi
Khi người dân hiểu luật, họ sẽ làm đúng.
Khi người dân được hướng dẫn rõ, họ sẽ hợp tác.
Còn khi luật đi trước nhưng hướng dẫn chưa theo kịp, thì sự hoang mang là điều khó tránh.
Minh bạch là xu hướng không thể đảo ngược
Phải thẳng thắn thừa nhận rằng, việc đưa hộ kinh doanh vào quỹ đạo minh bạch là xu hướng tất yếu. Không ai có thể đứng ngoài hệ thống mãi mãi. Nhưng để quá trình đó diễn ra bền vững, cần đi cùng người dân, chứ không phải đẩy người dân vào thế đối phó.
Hộ kinh doanh không xin né thuế.
Họ chỉ xin được hiểu rõ mình phải làm gì, và làm đến đâu là đủ.
Lời kết bằng nỗi lòng người buôn bán
Người bán hàng thức sớm chưa kịp ăn sáng
Người buôn thúng bán bưng vốn mỏng lời mong manh
Không ngại thuế, chỉ sợ sai thành lỗi nặng
Mong luật gần dân, để dân vững lòng mà làm ăn