Bài thơ dễ nhớ cho hộ kinh doanh dưới 500 triệu

Năm trăm triệu, mốc phân ranh
Dưới thì nhẹ gánh, trên thành lo toan
Buôn bán nhỏ vẫn phải khôn ngoan
Theo dõi doanh thu kẻo muộn màng về sau
Hiểu luật sớm, bước đi mau
Kinh doanh bền vững, trước sau chẳng sờn

Hộ kinh doanh dưới 500 triệu đồng/năm được miễn thuế TNCN, GTGT: Những ngành dễ bị tổn thương nhất cần đặc biệt lưu ý

Việc Quốc hội ban hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế Giá trị gia tăng, có hiệu lực từ ngày 01/01/2026, trong đó xác định rõ hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có doanh thu dưới 500 triệu đồng/năm thuộc diện không chịu thuế GTGT và không phải nộp thuế TNCN, được xem là một chính sách hỗ trợ lớn cho khu vực kinh tế nhỏ lẻ. Tuy nhiên, nếu nhìn sâu vào thực tế vận hành, không phải hộ kinh doanh nào dưới mốc 500 triệu cũng “an toàn”. Có những ngành nghề tưởng như nhỏ nhưng lại nằm trong nhóm dễ bị tổn thương nhất khi chính sách thay đổi hoặc khi cơ quan thuế tăng cường quản lý theo dữ liệu.

Bài viết này phân tích chi tiết các nhóm hộ kinh doanh chịu rủi ro cao nhất, không phải vì họ làm sai luật, mà vì mô hình kinh doanh và cách vận hành truyền thống khiến họ rất dễ vượt ngưỡng, rất khó chứng minh doanh thu, hoặc dễ bị hiểu nhầm là che giấu thu nhập.

Hiểu đúng bản chất của mốc 500 triệu đồng/năm

Mốc 500 triệu đồng/năm không đơn thuần là một con số ưu đãi. Đây là ranh giới pháp lý để phân loại mức độ quản lý thuế đối với hộ kinh doanh. Dưới mốc này, hộ kinh doanh được miễn thuế TNCN và GTGT, không có nghĩa là miễn quản lý, mà là chuyển sang hình thức quản lý nhẹ hơn, chủ yếu dựa trên ước tính và dữ liệu tổng hợp.

Vấn đề phát sinh khi doanh thu thực tế của nhiều hộ không ổn định theo năm, có thời điểm vượt cao, có thời điểm rất thấp. Điều này khiến nhiều hộ rơi vào vùng xám, không biết mình có còn nằm trong diện miễn thuế hay không.

Nhóm hộ kinh doanh ăn uống nhỏ lẻ, quán gia đình

Quán ăn sáng, quán cơm bình dân, quán bún phở, quán nhậu nhỏ là nhóm được nhắc đến đầu tiên khi nói về hộ kinh doanh dưới 500 triệu. Trên sổ sách, nhiều quán được khoán ở mức thấp, nhưng doanh thu thực tế lại phụ thuộc rất lớn vào vị trí, thời điểm và mùa vụ.

Điểm dễ tổn thương của nhóm này nằm ở chỗ doanh thu tiền mặt chiếm tỷ trọng rất lớn, ít khi ghi chép chi tiết, gần như không phân biệt rạch ròi giữa tiền bán hàng và tiền chi tiêu gia đình. Khi cơ quan thuế đối chiếu dữ liệu từ nguồn khác như giao đồ ăn qua app, chuyển khoản, hoặc phản ánh thị trường, rất dễ phát sinh nghi ngờ doanh thu thực tế cao hơn mức khai báo.

Chỉ cần một vài tháng cao điểm, tổng doanh thu năm đã có thể tiệm cận hoặc vượt mốc 500 triệu mà chính chủ quán cũng không nhận ra.

Nhóm hộ bán hàng online quy mô nhỏ

Bán hàng online từng được xem là mô hình nhỏ lẻ, nhưng thực tế hiện nay rất nhiều hộ bán online có doanh thu cao hơn nhiều cửa hàng truyền thống. Điều nguy hiểm là doanh thu online để lại dấu vết rất rõ trên hệ thống ngân hàng và sàn thương mại điện tử.

Nhiều hộ nghĩ rằng mình vẫn là hộ kinh doanh nhỏ vì không có cửa hàng, không thuê nhân viên, nhưng dòng tiền chuyển khoản mỗi ngày lại cho thấy bức tranh hoàn toàn khác. Khi cộng dồn theo năm, doanh thu có thể vượt 500 triệu rất nhanh.

Nhóm này dễ bị tổn thương vì thường có tâm lý chủ quan, cho rằng bán online thì khó bị kiểm soát. Trên thực tế, đây lại là nhóm dễ bị rà soát nhất khi cơ quan thuế tăng cường quản lý bằng dữ liệu điện tử.

Nhóm hộ kinh doanh dịch vụ cá nhân

Các dịch vụ như cắt tóc, làm nail, sửa xe, sửa điện nước, chụp ảnh, quay phim, gia sư cá nhân thường được xếp vào nhóm doanh thu nhỏ. Tuy nhiên, nhiều dịch vụ trong số này có đặc điểm là doanh thu phân tán, thu tiền theo lượt, khiến chủ hộ khó ước lượng tổng doanh thu năm.

Một tiệm nail nhỏ, một tiệm tóc gia đình, nếu hoạt động đều và đông khách, doanh thu cộng dồn hoàn toàn có thể vượt mốc 500 triệu mà không cần mở rộng quy mô. Khi đó, việc vẫn áp dụng cách quản lý cũ sẽ khiến hộ kinh doanh rơi vào tình trạng bị động.

Nhóm hộ kinh doanh cho thuê tài sản nhỏ lẻ

Cho thuê phòng trọ, cho thuê nhà nguyên căn nhỏ, cho thuê mặt bằng phụ, cho thuê kho mini là nhóm thường bị đánh giá thấp rủi ro. Nhiều hộ cho rằng tiền thuê ổn định, không buôn bán, nên không đáng lo.

Thực tế, đây là nhóm rất dễ vượt ngưỡng 500 triệu nếu có nhiều phòng hoặc vị trí tốt. Đặc biệt, doanh thu cho thuê thường nhận qua chuyển khoản, rất dễ bị đối chiếu. Nếu chủ hộ vẫn nghĩ mình thuộc diện miễn thuế mà không theo dõi tổng doanh thu năm, rủi ro phát sinh truy thu là khá lớn.

Nhóm hộ kinh doanh thu mua nông sản, phế liệu nhỏ

Thu mua nông sản, thu mua phế liệu, ve chai thường được xem là hoạt động nhỏ lẻ, lợi nhuận thấp. Tuy nhiên, điểm đặc thù của nhóm này là doanh thu lớn nhưng biên lợi nhuận mỏng.

Doanh thu cao nhưng lãi ít khiến nhiều hộ chủ quan, nghĩ rằng mình không thuộc diện phải quan tâm. Nhưng chính sách thuế dựa trên doanh thu, không dựa trên cảm giác lãi hay không lãi. Đây là nhóm rất dễ vượt mốc 500 triệu trên giấy tờ mà thực tế thu nhập lại không cao.

Vì sao các nhóm này dễ bị tổn thương hơn các nhóm khác

Điểm chung của các ngành trên là:

• Doanh thu phân tán, khó kiểm soát bằng cảm tính
• Ít ghi chép sổ sách chi tiết
• Dòng tiền tiền mặt và chuyển khoản đan xen
• Tâm lý “mình nhỏ, chắc không sao”

Chính những yếu tố này khiến hộ kinh doanh dễ rơi vào thế bị động khi chính sách thay đổi hoặc khi cơ quan thuế rà soát lại doanh thu.

Hiểu đúng “miễn thuế” để không chủ quan

Miễn thuế TNCN và GTGT không có nghĩa là miễn nghĩa vụ kê khai thông tin, miễn theo dõi doanh thu hay miễn trách nhiệm giải trình. Chính sách này nhằm hỗ trợ hộ nhỏ thật sự, không phải để tạo vùng an toàn cho việc không kiểm soát.

Hộ kinh doanh cần hiểu rằng mốc 500 triệu là ranh giới động, có thể thay đổi theo tình hình kinh doanh từng năm. Việc theo dõi doanh thu chủ động sẽ giúp hộ tránh rủi ro và chuẩn bị tốt hơn nếu phải chuyển phương pháp tính thuế.

Hỏi đáp thường gặp về hộ kinh doanh dưới 500 triệu

Hỏi: Doanh thu năm trước dưới 500 triệu, năm nay vượt thì sao?

Đáp: Khi vượt ngưỡng, hộ kinh doanh sẽ không còn thuộc diện miễn thuế và có thể phải điều chỉnh phương pháp quản lý thuế.

Hỏi: Bán online nhỏ lẻ có cần lo không?

Đáp: Cần theo dõi doanh thu chuyển khoản vì đây là dữ liệu dễ bị đối chiếu nhất.

Hỏi: Thu nhập thấp nhưng doanh thu cao có được xem xét không?

Đáp: Thuế căn cứ vào doanh thu, không căn cứ vào cảm nhận lãi hay lỗ.

Hỏi: Có nên chủ động xin tư vấn thuế không?

Đáp: Nên, nhất là với hộ có doanh thu tiệm cận mốc 500 triệu.